سابقه و هدف: بهره برداری یکی از عملیات حساس در مدیریت جنگل ها می باشد که موجب صدمه دیدن درختان باقیمانده می شود. کاهش فراوانی و شدت صدمات در طی عملیات بهره برداری یکی از اهداف اصلی مدیریت جنگل های تک گزینی است. هدف از این تحقیق تجزیه و تحلیل عوامل تاثیرگذار بر صدمات در مراحل بهره برداری هر اصله درخت در جنگل های ناو اسالم بود. مواد و روش ها: از تعداد کل درختان نشانه گذاری شده برای قطع در دو پارسل از جنگل های ناو اسالم، تعداد 83 اصله (22.7 درصد) به صورت تصادفی انتخاب، و صدمات وارد آمده بر درختان باقیمانده در طی مراحل قطع، جمع آوری و چوبکشی به صورت انفرادی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: نتایج نشان داد که در اثر بهره برداری هر اصله درخت به طور متوسط 13.3 اصله از درختان باقیمانده صدمه دیدند که 3 اصله در مرحله قطع، 8.9 اصله در مرحله وینچینگ و 1.4 اصله در مرحله چوبکشی ایجاد شد. قطر برابر سینه درختان قطع شده از 25 تا 107 با میانگین 68.4 سانتی متر و ارتفاع آنها از 12.5 تا 27.3 با میانگین 21 متر بود و با افزایش قطر و ارتفاع درختان قطع شده صدمات افزایش یافت. فاصله وینچینگ از 3 تا 47 با میانگین 5/24 متر و زاویه وینچینگ از صفر تا 47 با میانگین 19.1 درجه بود و با افزایش آنها صدمات افزایش یافت. صدمات در مرحله وینچینگ ارتباط مستقیم و معنی داری با مقدار شیب زمین و تراکم توده داشت. صدمات با افزایش تعداد قوس افقی و کاهش شعاع قوس افقی مسیرهای چوبکشی افزایش یافت. صدمات در اثر قطع و انداختن درختان در جهت مناسب و وینچینگ آنها از مسیرهای مناسب به ترتیب 42.4 و 17.1 درصد کمتر از جهت ها و مسیرهای نامناسب بود. میانگین قطر برابر سینه درختان زخمی و از بین رفته در مرحله قطع (به ترتیب 63.5 و 34.6 سانتی متر) بیشتر از میانگین آنها در مراحل وینچینگ و چوبکشی بود. میانگین اندازه زخم تنه 327.1 سانتی متر مربع، میانگین عمق زخم تنه 20.1 میلی متر و میانگین ارتفاع زخم تنه از سطح زمین 0.86 متر بود. میانگین اندازه و ارتفاع زخم تنه از سطح زمین در مرحله قطع، میانگین عمق زخم تنه در مرحله جمع آوری بزرگتر از مراحل دیگر بود. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که مدیریت اصولی جنگل های تک گزینی نیاز به توسعه علوم و فنون بهره برداری دارد. به منظور کاهش صدمات بهره برداری بر درختان باقیمانده قطع هدایت شده درختان و محدود کردن عملیات وینچینگ به مناطق عاری از درخت و تجدید حیات و شیب های کمتر از 50 درصد ضروری است.

با توجه به اعمال شیوه جنگل داری نزدیک به طبیعت برای مدیریت جنگل های شمال و پراکندگی برداشت در این شیوه، کاهش صدمات وارده به توده سرپا و زادآوری اهمیت بیشتری پیدا می کند. برای دستیابی به اهداف مذکور، این تحقیق در پارسل 220 بخش نمخانه جنگل آموزشی و پژوهشی خیرود انجام شد. به منظور تعیین خسارت های وارد به عرصه جنگل شامل تجدید حیات و درختان سرپا از روش نمونه برداری منظم تصادفی با شبکه 50*50 متر استفاده شد. داده های مربوط به صدمه به زادآوری و درختان به ترتیب در قطعه نمونه های 1 و 5 آری پس از قطع درخت برداشت شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که حدود 7 درصد از درختان توده و 22 درصد زادآوری در منطقه مورد نظر خسارت دیدند. این بررسی نشان داد که مقدار خسارت به نهال ها کم تر از گروه های شل و خال است. آموزش کارگران بهره وری و اکیپ قطع و تبدیل، از عوامل تاثیرگذار در جلوگیری و کاهش خسارات ناشی از بهره برداری هستند. صدمه به توده باقیمانده در اثر عملیات قطع در جنگل آمیخته ناهمسال با توجه به عوامل مختلف موثر بر صدمه به توده بررسی شد. قطع درختان در توده جنگلی به صورت هدایت شده و استفاده از ابزارهای کمکی مثل گوه می تواند در کاهش صدمه به توده باقیمانده موثر باشد.

در این تحقیق وضعیت زخم های ایجاد شده در تنه درختان باقی مانده در جنگل در اثر قطع و چوب کشی پس از گذشت 12 سال در سری یک ناو اسالم گیلان بررسی شد. نتایج نشان داد، از کل زخم های بررسی شده 67.1 درصد بسته، 18.0 درصد باز بدون پوسیدگی، 10.7 درصد باز با پوسیدگی بودند و فقط 4.2 درصد به نابودی درخت منجر شده بودند. عوامل اندازه، شدت و محل زخم ها، همچنین قطر برابرسینه درختان صدمه دیده در وضعیت زخم ها تاثیر معنی دار داشتند. 90.6 درصد زخم های کوچک تر از 100 سانتی متر مربع بسته بودند، اما 50 درصد زخم های بزرگ تر از 1001 سانتی متر مربع به پوسیدگی و 40.9 درصد آن ها به نابودی درخت منجر شده بودند. زخم های با شدت خراش سطحی به پوسیدگی منجر نشده بودند. فراوانی زخم های باز با پوسیدگی در ناحیه کنده و ریشه بیش تر از قسمت های بالای تنه درختان بود. بیش ترین فراوانی زخم های بسته شده در درختان با قطر برابرسینه 41 تا 60 سانتی متر و بیش ترین فراوانی زخم های باز با پوسیدگی در درختان قطورتر از 81 سانتی متر مشاهده شد. اکثر درختان نابود شده دارای قطر برابرسینه کم تر از 20 سانتی متر و دارای زخم های عمیق در ناحیه ریشه و کنده بودند. نتایج این تحقیق نشان داد با گذشت زمان صدمات بهره برداری بر درختان باقی مانده افزایش یافته و حدود یک سوم زخم ها ترمیم نیافته و به پوسیدگی و نابودی درختان منجر شده است. بنابراین، در مدیریت تک گزینی به حداقل رساندن صدمات بهره برداری به درختان باقی مانده باید به منزله یکی از اهداف اساسی به آن توجه شود.

در این تحقیق روشی به منظور برآورد ریالی خسارات وارد بر توده و زادآوری در اثر بهره برداری و خروج چوب آلات در اراضی جنگلی ارایه شده است. جنگل های شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران به عنوان مطالعه موردی انتخاب گردید. سه منطقه جنگلی شامل پارسل های 17 و 28 از سری واستون و پارسل 7 از سری الندان، به دلیل این که در میان جنگل های تحت پوشش شرکت از ویژگی های متوسط و قابل تعمیمی برخوردار بود، به عنوان عرصه مناسب تحقیق انتخاب شد. به منظور ارزیابی ریالی میزان صدمات در دو بخش زادآوری و توده، هر کدام از عوامل اندازه گیری شده، پس از تبدیل به ضریبی وارد محاسبات شد. تعداد نهال ها در هکتار و هزینه از بین رفتن هر نهال نیز برآورد شد. برای برآورد هزینه ریالی خسارات، ضمن استفاده از نظر کارشناسان و معرفی پیشنهادی روابط ریاضی به کمک تکنیک تحلیل سلسله مراتبی، داده های کیفی به مقادیر کمی تبدیل گردید. نتایج نشان داد که در عملیات قطع و تبدیل درختان به %3.2 زادآوری آسیب وارد می شود که از این مقدار %5 آن قابل پیشگیری است. همچنین پس از عملیات وینچینگ و خروج چوب آلات، به %4.8 زادآوری آسیب وارد می شود که از این مقدار %8 آن قابل پیشگیری است. یعنی در مجموع طی عملیات بهره برداری، معادل 51147 ریال در هکتار صدمات قابل پیشگیری به زادآوری وارد می شود. در بخش توده، عملیات قطع و تبدیل به %13.6 از درختان باقی مانده آسیب وارد می کند که سهم ریالی آن معادل 1512335 ریال در هکتار است. مجموعا میزان خسارات وارد بر توده پس از چوب کشی یا به عبارت دیگر مجموع صدمات بهره برداری در پایان عملیات، معادل %15.5 و برآورد ریالی سهم قابل پیشگیری آن، سالانه 3544356 ریال در هر هکتار از منطقه مورد بهره برداری بوده است. نتیجتا در اثر بهره برداری و خروج چوب آلات معادل 3595503 ریال در هکتار به توده و زادآوری در جنگل مورد بهره برداری صدمات وارد شده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

بهره برداری از جنگل به هر روشی که باشد آسیب به توده باقی مانده را به همراه خواهد داشت، ولی تلاش های منطقی برای کاهش شدت آسیب به درختان سرپا به پایداری جنگل منجر خواهد شد. این بررسی در پارسل شماره 3 از سری 2 جنگل های منطقه گلندرود در جنوب بخش رویان (علمده) که به شیوه تدریجی - پناهی مدیریت می شد، انجام گرفت. روش بهره برداری در منطقه مورد بررسی، روش سنتی یعنی تبدیل چوب به الوار و خروج توسط قاطر بوده است. نتایج این تحقیق نشان داد که در بین درختان مورد بررسی از نظر عمق زخم 10.5 درصد دارای خراش و تغییر رنگ پوست (زخم درجه 1)، 29.8 درصد دارای آسیب دیدگی پوست درخت بدون کنده شدن پوست (زخم درجه 2) و 59.7 درصد دارای کنده شدن پوست درخت به همراه کامبیوم (زخم درجه 3) هستند. از نظر مساحت زخم 6.2 درصد از زخم ها، مساحتی بیشتر از 500 سانتی متر مربع، 17.5 درصد از زخم ها سطحی بین 500-100 سانتی متر مربع، 28.9 درصد سطحی بین 100-25 سانتی متر مربع و 47.4 درصد مساحتی کمتر از 25 سانتی متر مربع داشتند. از زخم های ایجاد شده در جنگل، 60.5 درصد مربوط به کشیدن، 32.6 درصد مربوط به قطع درخت و 6.9 درصد مربوط به عوامل انسانی است. همچنین نتایج نشان داد که حدود 82 درصد از زخم ها، مربوط به ارتفاع کمتر از 2 متر از بن درخت است.

این مطالعه در ناحیه مرکزی جنگل های شمال ایران (منطقه ساری) با شیوه مدیریت جنگل داری تک گزینی انجام گردید. در این تحقیق میزان خسارات وارده بر توده درختان باقیمانده در جنگل در سیستم چوبکشی زمینی بیشتر از سیستم کابل هوایی بوده است. تحقیق حاضر به بررسی و مقایسه فاکتورهایی چون عمق زخم، مساحت زخم و محل زخم روی تنه درختان باقیمانده در هر دو سیستم می پردازد.

تنوع اقلیمی موجب پیدایش مراتعی با کیفیت پوشش گیاهی در مناطق مختلف کشور دیده گردیده است. بنابراین باید انتظار داشت که نظامهای بهره برداری از انواع مرتع داری تنوع باشد. مقاله حاضر این نظامها را طبقه بندی کرده و به شرح آن پرداخته است. اقوامی که در نقاط مختلف ایران به دامداری می پردازند، متناسب با نوع مرتع موجود، شیوه های گوناگونی را برای بهره برداری اتخاذ کرده اند. این شیوه ها روابط تکنیکی و انسانی را در بهره برداری از مراتع شامل می شود و در مجموع یک نظام بهره برداری را شکل می دهد. در این مقاله سعی شده است که اثرعوامل طبیعی بر نظامهای بهره برداری از مراتع ثابت شود ولی اثرعوامل دیگر از قبیل مسائل تاریخی، فرهنگی و تراکم جمعیت بی اهمیت تلقی نشده است. اگر دو قوم را در یک اقلیم یکسان یافتیم که در نظامهای بهره برداری از مرتع دچاراختلاف هستند، باید متوجه عوامل دیگر باشیم. مثلا ممکن است ساخت فرهنگی آن دو قوم متباین بوده که در برخورد با یک اقلیم مشخص واکنشهای متفاوتی داشته اند.